M'ïxäwyä'ämpy yï ta tuu'un (150 tuki'iyï)

Mëj yï yeeky
May jëjp yë
Oye yë xik ookëm kux tsu'tsëm
Nayëte'en yï tsinuk pääty säm jë tsëëy

yï tseen uky jëts nayëte´en yï tsen uupy
ejtp yë tyiuny, kämjotp, tëkjotp oyëmä.
jën yë yïk mëjëp, jä´äx yïk tëpyÏjkpy.
kuwänë yë tsyëkyë
jats ja jëën y´et. mëët ja kyipy jyëptëyëtsiékët.
namay jë jääy yï tiktuntë ejtp

yë pëxtsiä´äky wä´ yë tsiuntëp jë pëjx
oyëma yï tsiäkwëtetë, mäsë mä janäxwiiny tsimy apäk
nayëte´en muum ja ujts yïk nëtäkwëtetë ku ja et yats tu´uy.

Abuela sosteniendo una taza de pulque cerca de pencas de maguey.

wën jumëjt yïk xëtuny yï äp
namay ja jääytsie miti yä jukyäjtëp ÿa näxwinyet, xiëtuntëp jë äp.
¿jatijts?
ja mëku´uktë yik jämiajtstëp miti të wyëntëkënyëtë.
ja pijy miti xiëëw tsempe´x ja tunp
jakapy, päjpk, mojk, wäxk, jëts jääk jë uts…

-yë´ yä mäsë ejtp ku jë xëëw, jotmay uk nuku jate´en janäjxën jujkyäjtën
-mayjëp nayëte´en yats ëyë. ëyëp yï tsäjps uk jë poop tojkx.
-wa´ yï mëët jyëktsyë jë mi´iky

El caldo mixe y el machucado son comidas rituales en la región

Ku ja xëëw tsyo'ontä'äky, nëtukiyë ja xujxpëdë mity' yik pätsodep, yik ajtstëp ja kiaptän jïts ja käjp