M'ïxäwyä'ämpy yï ta tuu'un (150 tuki'iyï)

Ku ja xëëw tsyo'ontä'äky, nëtukiyë ja xujxpëdë mity' yik pätsodep, yik ajtstëp ja kiaptän jïts ja käjp

El caldo mixe y el machucado son comidas rituales en la región

-yë´ yä mäsë ejtp ku jë xëëw, jotmay uk nuku jate´en janäjxën jujkyäjtën
-mayjëp nayëte´en yats ëyë. ëyëp yï tsäjps uk jë poop tojkx.
-wa´ yï mëët jyëktsyë jë mi´iky

wën jumëjt yïk xëtuny yï äp
namay ja jääytsie miti yä jukyäjtëp ÿa näxwinyet, xiëtuntëp jë äp.
¿jatijts?
ja mëku´uktë yik jämiajtstëp miti të wyëntëkënyëtë.
ja pijy miti xiëëw tsempe´x ja tunp
jakapy, päjpk, mojk, wäxk, jëts jääk jë uts…

Abuela sosteniendo una taza de pulque cerca de pencas de maguey.

yë pëxtsiä´äky wä´ yë tsiuntëp jë pëjx
oyëma yï tsiäkwëtetë, mäsë mä janäxwiiny tsimy apäk
nayëte´en muum ja ujts yïk nëtäkwëtetë ku ja et yats tu´uy.

yï tseen uky jëts nayëte´en yï tsen uupy
ejtp yë tyiuny, kämjotp, tëkjotp oyëmä.
jën yë yïk mëjëp, jä´äx yïk tëpyÏjkpy.
kuwänë yë tsyëkyë
jats ja jëën y´et. mëët ja kyipy jyëptëyëtsiékët.
namay jë jääy yï tiktuntë ejtp

Mëj yï yeeky
May jëjp yë
Oye yë xik ookëm kux tsu'tsëm
Nayëte'en yï tsinuk pääty säm jë tsëëy