M'ïxäwyä'ämpy yï ta tuu'un (150 tuki'iyï)

yï jëyujktë jujkyäjtëp yï oyëmäj , mäsë twä´äntë mä ja et nëk
mum mä yïk xon y´any. ja tu´uk y´etë mä ujsjot.
ti yï jyëëkxtëp: jë ujts, mum je kipy way, mum jë tsatsy.
nëtuki´iyïtë yï mutsk jëyujktë mëku´uktë tsyë.
¿jatitjs?
(por que son…

jam të pyetsimy uk të myu´tëkë ja nëëj mäj ja nääjx të jyä´äy xaapäät ka tsi´itsynyëm ja nëj.
waanjaty ja yë´ëy jats wä´äts pyëtsimy.
nayëte´en ja të yï kunuukxnë.
jam
- juquila santa maria tlahuitoltepec-

*tsëëy yï mokwääy namay yï jääy yit uuktë
yikxon tik nëëtstë.
*jap yï myujxpëtsimy mä jë xë´ëxy
*ja jë puts jëts jë tsuunk, jate´en jë nyëjäjën yit tijx

Ja yë pyïtsimy mojk pyu'äjy jëts yïk jë'ëkxp ja tsiëëm yë' ku myajay

Yï mojk päjk tump yï mayjëjp tyaë'yëp ja kaaky, ja mi'iky jïts nayëtë'ën jyëkxtëp ja tutk

yïk jëëkxp yëpë ujts
oy ja´ayë nyëkë´ët yïk kumo´otst
may jëëp jï yëyë pyätë
kamjotp jï mäsë yïk päät.
ikxon yë majaty pyëtsimy ku jë jääy wyo´omtë.
namay jë jääy yï tooktë.

këm yï nmïku'uktë tïk ëyÏtÏ yi miiny mä'ätsy, mëët ja y'unk unäjk

ikxon yë exyity tsëky jats mëj yaakt
ja´apë tsakäj yë miti tsoonp akätsjotp.
may jë yjiikx yikmë´ëy jats tum tsujxk ka´ ëy tsië´tsët.
muum je jääy yï tik atstë, tik tuntë.

mëj tsapwemp yë
may jë y´ujts,
mëj jë kipy
jats nekëm yï poj jam pyety

Ja jääy të tik ëyëtë ja marmot mëët jë kapy jats tet xoxtë mëët jë wet.
Ja yë tsiuny ku jë xëëw tsyontä'äky..
Natsianëjaanëtëp yë jats t'mëatstë